Historia działań podjętych przez Muzeum Narodowe w Warszawie w ramach programu "Zabytki Bosporu Kimmeryjskiego", od 2016 r. "Antyczne Zabytki Morza Czarnego".
Rok 1993
podpisanie pierwszej umowy o współpracy między muzeami. Ze strony ukraińskiej umowę podpisała prof. Eleonora Jakowienko, dyrektor Muzeum Kerczeńskiego, ze strony polskiej prof. Włodzimierz Godlewski, dyrektor MNW.
Rok 1994
Alfred Twardecki, wyznaczony do pilotowania programu ze strony MNW, uczestniczył, na zaproszenie Muzeum Kerczeńskiego oraz Muzeum Puszkina, w wykopaliskach prowadzonych w Pantikapajon (Kercz) przez ekspedycję pod kierownictwem prof. Tołstikowa (Muzeum Puszkina, Moskwa).
Rok 2002
Alfred Twardecki uczestniczył w międzynarodowej konferencji (Bosporan Readings) w Kerczu (publikacja inskrypcji). Pracownicy MNW regularnie uczestniczą w tej corocznej konferencji.
Rok 2003
Ustalenie ram dalszej współpracy, w której stronami są MNW, Muzeum Kerczeńskim i Fundacja Dobroczynna „Demetra”.
Rok 2004
Przedłużenie istniejącej umowy o współpracy między muzeami podpisano w marcu 2004 r. Ze strony ukraińskiej umowę podpisał pan Piotr Iwanienko, dyrektor Muzeum Kerczeńskiego oraz dr. Wiktor Zińko, dyrektor Fundacji „Demetra”, ze strony polskiej pan Ferdynand Ruszczyc, dyrektor MNW. Mianowanie Alfreda Twardeckiego Koordynatorem Programu Współpracy z Muzeum Kerczeńskim.
- Wizyta (marzec) w Warszawie dyrektora Muzeum Kerczeńskiego
- Wizyta (czerwiec) w Warszawie dyrektora Fundacji „Demetra” wraz z zastępcą do spraw programów naukowych
- Wizyta w Kerczu (maj-czerwiec) prof. Witolda Dobrowolskiego, kuratora Galerii Sztuki Starożytnej MNW, pana Zbigniewa Godziejewskiego, kierownika Pracowni Konserwacji Sztuki Starożytnej (program współpracy konserwatorskiej), pani Sabiny Grzegrzółki (opracowanie czarek megaryjskich).
- Wizyta w Kerczu (lipiec-sierpień) Alfreda Twardeckiego (opracowanie inskrypcji greckich, koordynacja projektu)
- Wizyta w Kerczu (wrzesień) dyrektora Ferdynanda Ruszczyca
Rok 2005
- Wizyta w Warszawie dyrektora i jego zastępcy ds. programów naukowych Fundacji "Demetra” (podpisanie programu na rok 2005)
- Wizyta w Kerczu Pani Sabiny Grzegrzółki (opracowywanie czarek megaryjskich)
- Wizyta w Kerczu Alfreda Twardeckiego (opracowywanie inskrypcji greckich)
- Wizyta w Kerczu Pana Zbigniewa Dolińskiego (fotografie na potrzeby publikacji)
Rok 2006
- Wykład Alfreda Twardeckiego w Instytucie Polskim (Moskwa) na temat polskich wykopalisk na Krymie
- Wizyta w Warszawie (czerwiec) dyrektora i jego zastępcy ds. programów naukowych Fundacji „Demetra” (wystawa, współpraca wydawnicza)
- Wizyta w Kerczu pani Sabiny Grzegrzółki (opracowywanie czarek megaryjskich)
- Wizyta w Kerczu Alfreda Twardeckiego (opracowywanie inskrypcji greckich)
- Wizyta w Kerczu pana Grzegorza Wyrzykowskiego (fotografie na potrzeby publikacji)
Rok 2007
- Wizyta w Warszawie Pani Niny Kuczerewskiej (kierownik pracowni konserwatorskich, staż konserwatorski)
- Wizyta w Kerczu pani Sabiny Grzegrzółki (opracowywanie czarek megaryjskich)
- Wizyta w Kerczu Alfreda Twardeckiego, (opracowywanie inskrypcji greckich, koordynacja programu)
- Wizyta w Kerczu pani Katarzyny Rachuty, konserwatora MNW, (staż konserwatorski)
- Wizyta w Warszawie (grudzień) dyrektor Muzeum Kerczeńskiego oraz dyrektora i zastępcy ds. programów naukowych Fundacji „Demetra”. 20 grudnia podpisano w obecności JE ambasadora Ukrainy w Polsce Oleksandra Motsyka oraz prof. Przemysława Nowogórskiego, Dyrektora Departamentu Dziedzictwa Narodowego MKiDN umowy o rozszerzeniu współpracy. Ze strony ukraińskiej umowę podpisała pani Natalia Gałczenko, dyrektor Muzeum Kerczeńskiego oraz dr hab. Wiktor Zińko, dyrektor Fundacji „Demetra”, ze strony polskiej dr hab. Dorota Folga, dyrektor MNW.
Rok 2008
- Irmina Zadrożna - opracowanie analiz chemicznych próbek malowidła ściennego w „Grobowcu Demetry” (Kercz)
- Sabina Grzegrzółka – kontynuacja przygotowań do publikacji czarek megaryjskich (publikacja w 2010 roku).
- Alfred Twardecki – wspólna z ukraińskimi partnerami publikacja 1 tomu stel nagrobnych (z greckimi inskrypcjami) ze zbiorów Muzeum Kerczeńskiego
- Rozpoczęcie przez Polską Archeologiczną Misję „Tyritake” Muzeum Narodowego w Warszawie pod kierunkiem Alfreda Twardeckiego prac archeologicznych na terenie antycznego miasta Tyritake, w ramach programu „Bosporskie miasto Tyritake” kierowanego przez prof. Wiktora Zińko. Sprawozdanie
- O. L. Gunczina, kierownik Pracowni Konserwacji Muzeum Kerczeńskiego – dwutygodniowy staż konserwatorski w Warszawie (listopad 2008).
- E. Parandowska, konserwator kamienia – prezentacja technik konserwacji kamienia w Kerczu (wrzesień 2008)
Rok 2009
- Sabina Grzegrzółka - kontynuacja przygotowań do publikacji czarek megaryjskich (publikacja w 2010 roku)
- Alfred Twardecki - końcowe prace redakcyjne nad 1 tomem stel nagrobnych (z greckimi inskrypcjami) ze zbiorów Muzeum Kerczeńskiego
- drugi sezon prac wykopaliskowych Polskj Misji Archeologicznej "Tiritake" Muzeum Narodowego w Warszawie (23 lipca - 26 sierpnia, sprawozdanie)
Rezultatem prac prowadzonych w ramach projektu są również wystąpienia jego uczestników na forach publicznych:
- Alfred Twardecki - referat podczas międzynarodowej konferencji "The Bosporan Kingdom" zorganizowanej w dniach 23-26 marca w Sadbjerg Manor (Dania) przez Danish National Research Foundation's Centre for Black Sea Studies (Aarhus) oraz Deutches Archaeologisches Institut
Alfred Twardecki, Sabina Grzegrzółka - referaty podczas 10 międzynarodowej konferencji Bosporan Readings (Kercz, Ukraina)
- AlfredTwardecki - prezentacja multimedialna programu współpracy z muzeum kerczeńskim czasie dni kultury Ukrainy (Kraków, 27-28 kwietnia)
- Alfred Twardecki - prezentacja multimedialna stanowiska archeologicznego Tyritake podczas IV konferencji młodej kadry (Instytut Archeologii UW, 7 maja)
- Alfred Twardecki - referat podczas Konferencji Starożytniczej PTH (Warszawa, 23-25 września)
Rok 2010
- 19 maja – 5 czerwca wizyta Alfreda Twardeckiego w Kerczu: referat podczas 11 międzynarodowej konferencji Bosporan Readings (Kercz, Ukraina), przygotowania do kampanii wykopaliskowej oraz wstępne ustalenia dotyczące planowanej na 2013 rok wystawy „Tyritake – skrzyżowanie kultur” w MNW a także wspólnych publikacji, prac badawczych i konserwatorskich.
- 7-12 czerwca odwiedzili MNW prof. dr hab. Wiktor Zińko, dyrektor Fundacji „Demetra” oraz dr Elena Zińko. W czasie ich pobytu uzgodniono szczegółowy plan współpracy na bieżący rok.
22 lipca – 29 sierpnia odbył się trzeci sezon prac wykopaliskowych Polskiej Misji Archeologicznej "Tiritake" Muzeum Narodowego w Warszawie
- 23-26 sierpnia wizyta dyrektora MNW w Kerczu. W trakcie jej trwania dyrektor zapoznał się z pracami misji „Tyritake”, okolicznymi stanowiskami archeologicznymi a także zbiorami Muzeum Kerczeńskiego. W trakcie konferencji prasowej podpisano aneks do umowy o współpracy regulujący wzajemną współpracę w roku 2010.
Rok 2011
- 10 lutego odbyła się w księgarni "Je" w Kijowie prezentacja najnowszej wspólnej, polsko-ukraińskiej publikacji - S. Grzegrzółka „Megarian” Bowls from the Collection of the Kerch History and Culture Reserve- wydanej w ramach programu współpracy między MNW a muzeum kerczeńskim. Prezentacja miała miejsce pod patronatem Instytutu Polskiego i ambasady Rzeczypospolitej Polskiej w Kijowie. Wieczorem w ambasadzie wydano przyjęcie dla zaproszonych gości.
- 23-27 maja odbyła się w Kerczu coroczna międzynarodowa konferencja archeologiczna „XII Bosporskie lektury”. Tematem XII konferencji był „Bospor Kimeryjski i świat barbarzyński w starożytności i średniowieczu. Przenikanie kultur.” Była ona jednocześnie poświęcona 185 rocznicy powstania Kerczeńskiego Muzeum starożytności. W tym roku, ze względu na szczególnie uroczysty charakter konferencji do współorganizowania konferencji zaproszono także Muzeum Narodowe w Warszawie. Kilku członków ekspedycji wygłosiło referaty, Alfred Twardecki przewodniczył części obrad.
- 19 lipca-26 sierpnia odbył się czwarty sezon prac wykopaliskowych Polskiej Misji Archeologicznej „Tyritake” Muzeum Narodowego w Warszawie.
- 26 lipca-9 sierpnia we współpracy z Międzywydziałowym Towarzystwem Naukowym Badań i Ochrony Europejskiego Dziedzictwa Kulturowego „HUMANICA” (UW) była w BUW-ie prezentowana wystawa fotograficzna „Tyritake – antyczne miasto na kresach”.
- wrzesień-październik wystawa fotograficzna „Tyritake – antyczne miasto na kresach” była prezentowana w Instytucie Archeologii UW w ramach warsztatów archeologicznych „Śladami świata starożytnego”
12-18 października odwiedzili MNW prof. dr hab. Wiktor Zińko, dyrektor Fundacji „Demetra” oraz dr Elena Zińko. W czasie ich pobytu podsumowano rezultaty współpracy w roku 2011 uzgodniono plan współpracy na rok 2012.
- 14 grudnia 2011 roku o godzinie 13.00 odbyło się otwarcie wystawy fotograficznej „Antyczna kuchnia Bosporu (Tyritake III-IV w. po Chr.)” ilustrującej rezultaty prac misji archeologicznej „Tyritake” Muzeum Narodowego w Warszawie w sezonie 2011. Wystawa odbywa się na terenie Akademii Kijowsko-Mohylańskiej i jest ona zorganizowana wspólnie przez tę uczelnię oraz Muzeum Narodowe w Warszawie przy wsparciu Instytutu Polskiego w Kijowie. Wystawa była czynna do końca lutego 2012 r.
Rok 2012
- 29 lutego Alfred Twardecki zaprezentował na seminarium prowadzonym w Instytucie Archeologii Uniwersytety Warszawkiego przez dra Tomasza Scholla dotychczasowe wyniki badań archeologicznych MNW w Tyritake.
- 30 marca zakończyła się wystawa „Antyczna kuchnia Bosporu (Tyritake III-IV w. po Chr.)” zainaugurowana 14 grudnia 2011 roku w Akademii Kijowsko-Mohylańskiej. Wystawa spotkała się z dużym zainteresowaniem zarówno Kijowian jak i archeologów z całej Ukrainy.
- W dniach 24-28 maja 2012 roku odbyła się XIII konferencja Bosporan Readings poświęcona w tym roku architekturze Królestwa Bosporańskiego. W tym roku w obradach brało udział 4 członków misji "Tyritake": Alfred Twardecki, Inga Głuszek, Wojciech Terlikowski i Marcin Matera. Alfred Twardecki wygłosił dwa referaty, Marcin Matera i Inga Głuszek po jednym.
- 6 czerwca podpisano w Muzeum Narodowym w Warszawie umowy o współpracy kulturalnej między Ministerstwem Kultury Autonomicznej Republiki Krymu a Muzeum Narodowym w Warszawie oraz o współpracy kulturalnej i archeologicznej (kontynuacja wykopalisk w Tyritake) między Instytutem Archeologii Narodowej Akademii Nauk Ukrainy i Muzeum Narodowym w Warszawie.
- W dniach od 14 lipca do 2 sierpnia 2012 roku trwała tegoroczna kampania archeologiczna w Tyritake. Najciekawsze znaleziska pojawiły się w ostatnich dniach ekspedycji. Najdonioślejszym z nich są szkielety 3 koni. Sprawozdanie wstępne.
- W dniach 9-14 sierpnia 2012 roku, na zaproszenie Minister Kultury Autonomicznej Republiki Krymu pani Alony Plakidy, przyjechała z oficjalna wizytą na Krym dyrektor Muzeum Narodowego w Warszawie dr Agnieszka Morawińska. W trakcie pobytu dyrektor Morawińska wizytowała także wykopaliska MNW w Tyritake. Sprawozdanie.
- W dniach od 2 do 16 sierpnia 2012 r. w Galerii pod Wielkim Świetlikiem BUW była prezentowana wystawa "Antyczna kuchnia Bosporu (Tyritake III-IV w. po Chr. Wystawę zorganizowało Muzeum Narodowe w Warszawie oraz Międzywydziałowe Towarzystwo Naukowe Badań i Ochrony Światowego Dziedzictwa Kulturowego „H U M A N I C A” (UW).
- 14 sierpnia została otwarta w Pałacu Kazimierzowskim (Uniwersytet Warszawski) wystawa fotograficzna ilustrująca 5 lat wykopalisk Muzeum Narodowego w Warszawie na Krymie. Wystawę zamknięto 2 października 2012.
- w dniach od 27 do 30 sierpnia odbył się w Berlinie XIV Międzynarodowy Kongres Epigrafiki Greckiej i Łacińskiej. Alfred Twardecki zaprezentował tam poster „Epigraphy of the Bosporan Kingdom”, w którym przedstawiono także rezultaty prac prowadzonych w ramach programu kerczeńskiego.
- 20 grudnia 2012 roku odbyła się inauguracja nowej strony internetowej projektu. Zmieniono szatę graficzną dostosowując ją do nowych wymogów identyfikacji wizualnej MNW oraz zmieniono jej strukturę tak aby była bardziej przyjazna dla użytkowników.
Rok 2013
- 20-24 maja odbyła się w Kerczu międzynarodowa konferencja XIV "Bosporskie Lektury". Wiodącym tematem spotkania był "Obiekt archeologiczny w kontekście historii". Dwa wykłady (New Greek inscription and graffito from Tyritake oraz Polish Archaeological Mission in Tyritake, season 2012) wygłosił Alfred Twardecki. Na zakończenie konferencji ukonstytuowała się nowa rada naukowa tych corocznych spotkań, do której zaproszono także Alfreda Twardeckiego.
- 16.07 – 26.08.2013 odbyła się 6 kampania wykopaliskowa Polskiej Misji Archeologicznej „Tyritake” Muzeum Narodowego w Warszawie. Prace wykopaliskowe trwały od 21 lipca do 24 sierpnia. Uczestniczyło w niej 52 osoby - 28 osób ze strony ukraińskiej, 10 ze strony rosyjskiej i 14 ze strony polskiej. W tym czasie prowadzono eksplorację w kwadratach 3-13, 15, 17-19 a także rozbito 5 nowych kwadratów archeologicznych (5x5 m) i rozpoczęto eksplorację na czterech z nich (25-28). Łącznie wykop nr XXVII, na którym prowadzi prace polska misja liczy 675 m2. Wstępny raport
- W dniach 27-28 Listopada 2013 roku odbyła się w Muzeum Narodowym w Warszawie międzynarodowa konferencja naukowa “Tyritake – antique site at Cimmerian Bosporus” („Tyritake – antyczne stanowisko nad Bosporem Kimmeryjskim” ). Tematem konferencji było podsumowanie rezultatów wykopalisk prowadzonych na tym stanowisku od ponad stu lat ze szczególnym uwzględnieniem prac Polskiej Misji Archeologicznej “Tyritake” prowadzącej swoje badania na terenie tego antycznego miasta od 2008 roku. W ramach konferencji zaplanowano 5 sesji roboczych z udziałem 21 uczonych z Polski, Ukrainy, Rosji i Niemiec. Ostatecznie wzięło w niej udział 18 badaczy, przy czym jeden wykład odczytano in absentia. Wszystkie sesje będą odbywały się w sali kinowej na terenie Muzeum Narodowego w Warszawie. Konferencję otworzyło wystąpienie pani Doroty Janiszewskiej-Jakubiak, zastępcy dyrektora Departamentu Dziedzictwa Kulturowego w Ministerstwie Kultury i Dziedzictwa Narodowego, która odczytała list skierowany przez wiceminister Małgorzatę Omilanowską do uczestników konferencji. Następnie głos zabrał dr Piotr Rypson, zastępca d/s naukowych dyrektora Muzeum Narodowego w Warszawie oraz Profesor Gleb Iwakim, zastępca d/s naukowych dyrektora Instytutu Archeologii Narodowej Akademii Nauk Ukrainy. W wykładach skupionych w pierwszej części obrad przedstawiono podsumowanie dotychczasowych rezultatów prac wykopaliskowych prowadzonych przez polską misję oraz pierwsze wnioski, jakie w oparciu o nie można sformułować przede wszystkim w odniesieniu do najstarszego okresu funkcjonowania miasta w okresie archaicznym oraz w ostatnim okresie jego istnienia pod rządami bizantyjskimi. Podczas kolejnych sesji zaprezentowano wyniki badań nad poszczególnymi kategoriami zabytków znalezionych podczas wykopalisk w Tyritake a także materiał porównawczy z wykopalisk prowadzonych w Tanais, Olbii oraz na półwyspie Tamańskim. Wyniki prac konserwatorskich prowadzonych na "polskim" wykopie zaprezentowali także uczestnicy misji konserwatorskiej Politechniki Warszawskiej działającej w ramach ekspedycji Muzeum Narodowego w Warszawie. Ostatnim akcentem obrad było przedstawienie w końcu drugiego dnia wyników analiz paleobotanicznych i paleozologicznych oraz chromatograficznych przeprowadzonych na próbkach pobranych przez polską misję w czasie wykopalisk. Pozwoliło to określić elementy diety mieszkańców antycznej Tyritake. Na zakończeniu obrad obecna była pani Swietłana Myronczuk, I sekretarz ambasady Ukrainy w RP. Konferencji towarzyszyła zorganizowana w MNW wystawa fotografii obrazująca ostatnich 6 lat pracy polskiej misji. Planowana jest publikacja w języku angielskim z wystąpień wygłoszonych na konferencji.
- styczeń – grudzień – kontynuowano prace przygotowawcze i redakcyjne nad kolejnym tomem greckich inskrypcji greckich z kolekcji muzeum kerczeńskiego (Funerary Stelae 5th-3rd century BC”), którego dwujęzyczne (angielsko-rosyjskie) wydanie planowane jest na 2015 rok.
Rok 2014
Rok 2014 minął pod wpływem wydarzeń na Krymie i na Ukrainie.
1 lutego - 31 lipca - dr Ałła Kotina, (Kercz) odbyła w Muzeum Narodowym w Warszawie stypendium przyznane jej w ramach programu Gaude Polonia. W jego trakcie zapoznawała się z funkcjonowaniem MNW, zasadami planowania i organizowania ekspozycji oraz z kolekcja bosporańsich terakot znajdujących się w zbiorach MNW.
8 marca kierownik projektu podjął decyzję o zawieszeniu na czas nieokreślony misji archeologicznej Tyritake (Kercz, Krym) a także o zawieszeniu współpracy z instytucjami nauki i kultury na Krymie.
Maj – w porozumieniu z ukraińskimi partnerami podjęto decyzje o kontynuowaniu programu w zmienionych warunkach. Strategicznym partnerem MNW w ramach projektu został Instytut Archeologii Narodowej Akademii Nauk Ukrainy. Podjęto decyzję o kontynuowaniu współpracy wydawniczej oraz rozmowy w celu ustalenia nowego stanowiska dla wspólnych badań archeologicznych. Wybór padł na Olbię.
5 czerwca – podpisanie umowy między IA NANU i MNW o harmonogramie aktywności w ramach współpracy na rok 2014.
12-27 lipca – wizyta Alfreda Twardeckiego w Olbii
1-5 grudnia – wizyta profesora Gleba Iwakina, zastępcy dyrektora d.s. naukowych IA NANU oraz prof. Ałły Bujskich, kierownika misji IA NANU w Olbii w Warszawie. W trakcie wizyty omówiono plany współpracy na rok 2015, w tym rozpoczęcie wykopalisk MNW w Olbii. Zgodnie ustalono, że wykopalisk jest uzależnione od sytuacji na Ukrainie i zapewnienia bezpieczeństwa członkom polskiej misji oraz od dalszego finansowania projektu przez MKiDN.
5-16 grudnia – studyjna wizyta Alfreda Twardeckiego w Kijowie. W jej trakcie kontynuowano prace redakcyjne nad wspólnymi publikacjami.
16 grudnia ukazała się drukiem publikacja „Tyritake, Antique Site at Cimmerian Bosporus” wydana nakładem MNW w ramach projektu i sfinansowana przez MKiDN.
Rok 2015
W 2015 roku MKiDN wstrzymało finansowanie projektu. W związku z tym prace w ramach projektu ograniczyły się do opracowywania materiałów z poprzednich lat oraz przygotowań do przyszłych publikacji.
Rok 2016
MKiDN wznowiło finansowanie projektu w nowej formule. Zmieniono jego nazwę na "Antyczne Zabytki Morza Czarnego", co odzwierciedla obecny stan zainteresowań badawczych osób uczestniczących w projekcie.
25-30 kwietnia - wizyta Alfreda Twardeckiego w Kijowie. Ustalenia z kierownictwem IA NANU zasad współpracy w ramach projektu ze szczególnym uwzględnieniem wykopalisk MNW w Olbii a także ramowego planu działań merytorycznych do końca 2018 roku.
31 maja-5 czerwca - wizyta profesor Ałły Bujskich w Warszawie. Ustalenie ostatnich szczegółów współpracy między MNW a IA NANU w ramach projektu. Podpisanie umowy o rozpoczęciu wykopalisk MNW w Olbii we współpracy z IA NANU. Kierownikiem polskiej ekspedycji został wyznaczony dr Alfred Twardecki, ze strony ukraińskiej IA NANU wyznaczyło na kierownika prof. Ałłę Bujskich.
6 lipca - 20 sierpnia - pierwszy sezon wykopaliskowy Polskiej Misji Archeologicznej MNW w Olbii. Zgodnie z wcześniejszymi ustaleniami ze stroną ukraińska obszar aktywności polskiej misji wyznaczono na nieeksplorowanym dotychczas terenie cytadeli rzymskiej w pobliżu ukraińskiego wykopu R 25. Polski wykop otrzymał numer R 23. Strategicznym celem polskich wykopalisk jest przebadanie nieeksplorowanej części niewielkiego płaskowyżu, na którym znajdują się pozostałości cytadeli rzymskiej oraz miasta greckiego. Pozwoli to w przyszłości, w połączeniu z rezultatami wcześniejszych badań ukraińskich, odtworzyć w całości obszar zajmowany przez rzymską twierdzę a wcześniej jeden z najwyżej położonych obszarów starożytnej Olbii. Po badaniach geofizycznych obszaru badań misji rozpoczęto prace wykopaliskowe. W ich trakcie odsłonięto wykop o powierzchni 100 m2 usuwając przede wszystkim warstwę humusową oraz zmieszane warstwy ziemi. Zgodnie z planem zakończono prace po osiągnięciu najmłodszych warstw kulturowych. Pierwszy sezon prac prowadzonych w Olbii miał przede wszystkim służyć zapoznaniu się ze specyfika stanowiska i dopracowaniu procedur dokumentacji zabytków pozyskanych w czasie wykopalisk oraz samych prac wykopaliskowych. Jest to niezwykle istotne ze względu na konieczność prowadzenia równoległej dokumentacji w języku polskim (na potrzeby MNW) i rosyjskim (na potrzeby IA NANU). Oba cele osiągnięto. W trakcie wykopalisk pozyskano 342 zabytki wydzielone, w tym 48 monet dających przegląd przez wszystkie okresy funkcjonowania Olbii jako greckiej kolonii, twierdzy rzymskiej i osady Kultury Czerniachowskiej. Sklasyfikowano także kilka tysięcy zabytków masowych. Wśród nich zidentyfikowano kilkadziesiąt fragmentów ceramiki późnoantycznej datowanej wstępnie na koniec IV – początek V w. po Chr. Jest to jeden z ważniejszych rezultatów naukowych sezonu badawczego w 2016 r. ponieważ potwierdza funkcjonowanie osadnictwa w Olbii do początków V w. po Chr. a nie, jak do tej pory uważała część badaczy, do 375 r. (najazd Hunów).
30 października – 5 listopada – wizyta profesor Ałły Bujskich w Warszawie. W jej trakcie podsumowano przebieg tegorocznej kampanii archeologicznej pod względem organizacyjnym, rozpoczęto przegląd rezultatów naukowych wykopalisk oraz prace nad raportem wykopaliskowym. Ustalono konieczność przeprowadzenia prac geodezyjnych i fotograficznych z wykorzystaniem drona w celu stworzenia mapy ortofotograficznej najpierw cytadeli rzymskiej a w dalszej kolejności całego obszaru miasta.
6 -12 listopada – wizyta Alfreda Twardeckiego w Kijowie. Kontynuowano prace nad raportem wykopaliskowym. Alfred Twardecki rozpoczął kwerendę w archiwum IA NANU w celu zapoznania się z niepublikowanymi raportami wykopaliskowymi z prac prowadzonych w Olbii przez IA NANU na przestrzeni ostatnich kilkudziesięciu lat.
20-26 listopada – wizyta Alfreda Twardeckiego w Petersburgu. Udział w konferencji międzynarodowej „Fenomen Bosporański. Bosporskie elity i ich kultura” (22-25.11.2017) z wykładem „Evidence of foreign citizens in the Bosporan inscriptions”. Podczas konferencji przedyskutowano z krymskimi partnerami projektu zawieszonego w 2014 r. zasady końcowej publikacji wykopalisk prowadzonych przez MNW do 2013 r. w Tyritake (Kercz) na Krymie w nowej sytuacji. Całość materiału wykopaliskowego oraz wstępne raporty archeologiczne z prac prowadzonych w Tyritake są opublikowane na stronie projektu: http://blackseaproject.mnw.art.pl
Do końca roku 2016 opublikowano w bazie danych na stronie projektu wszystkie zabytki wydzielone znalezione podczas tegorocznych wykopalisk.
Rok 2017
W kwietniu opublikowano na stronie projektu raport z pierwszego sezonu prac MNW w Olbii. Został Jego rosyjską wersję przesłano do IA NANU w Kijowie w celu dołączenia do całościowego raportu składanego przed Komitetem Polowym Akademii Nauk Ukrainy przez ukraińskiego kierownika ekspedycji.
29.05.2017 r. – podpisanie w Warszawie przedłużenia na następne 6 lat umowy o współpracy między MNW a IA NANU. Umowę podpisano w obecności przedstawicieli MKiDN, dyrektora IAM, ambasadora Ukrainy w Polsce oraz dyrektor Instytutu Polskiego w Kijowie.
04.07-12.08.2017 - odbyła się druga kampania archeologiczna MNW w Olbii. W trakcie wykopalisk poszerzono wykop o dwa kwadraty archeologiczne (50 m2). Jego całkowita powierzchnia wynosi po drugim sezonie 150 m2. W trakcie tegorocznej kampanii archeologicznej wyodrębniono 284 zabytki wydzielone (zabytki całe oraz fragmenty naczyń ceramicznych, terakot, lampek, naczyń szklanych, zabytków kamiennych (w tym fragment rzeźby marmurowej), zabytki metalowe (w tym kilkadziesiąt monet). Do wszystkich wspomnianych wyżej zabytków wykonano dokumentację naukową (opisy, rysunki, zdjęcia). Poza tym, w trakcie tegorocznych wykopalisk, zadokumentowano 19823 fragmenty naczyń i innych przedmiotów glinianych (zabytki masowe) oraz 2634 kości (zwierzęce). Należy podkreślić bardzo dobrą współpracę ze stroną ukraińską podczas tegorocznej kampanii. Chodzi tu zarówno o wolontariuszy z uniwersytetów we Lwowie, Charkowie i Berdiańsku, odbywających praktyki archeologiczne na stanowisku w Olbii jak i ze specjalistami ukraińskimi.
15.07.2017 - otwarto w Fundacji Kultury Greckiej w Odessie wystawę fotografii ilustrującej prace misji archeologicznej MNW w Olbii w 2016 r. Organizatorem wystawy był Instytut Polski w Kijowie.
12-15.08.2017 r. – wizyta kierownika misji w Kijowie w celu dopełnienia formalności związanych z zamknięciem sezonu wykopaliskowego.
4-10.09.2017 r. - misja geodezyjna MNW w Olbii. W jej skład wchodziły 2 osoby z Polski i jedna z Ukrainy. Całością prac kierował dr. Szymon Lenarczyk. Celem misji było wykonanie planu orto-fotograficznego całego obszaru antycznej Olbii. Do wykonania mapy wykorzystano drona, aparat fotograficzny i tachimetr. Dodatkowym efektem prac było powstanie modelu 3D stanowiska antycznego w Olbii
28-30.08.2017 – dr Alfred Twardecki uczestniczył w światowym kongresie epigrafików greckich i łacińskich, podczas którego wygłosił wykład: „Bosporan Kingdom’s elite in the light of epigraphy (5th–1st century BC)” w oparciu o wieloletnie badania prowadzone do 2013 r. w ramach projektu w lapidarium Muzeum Kerczeńskiego.
29.10-4.11.2017 r. - wizyta prof. Ałły Buskich w Warszawie, opracowywanie wyników badań misji archeologicznej i prac misji geodezyjnej
5.–11.11.2017 r. - pobyt dra Alfreda Twardeckiego w Kijowie. Kontynuacja prac zapoczątkowanych podczas wizyty prof. Bujskich w Warszawie.
12-25.11.2017 r. - staż w MNW dr Marii Nowiczenkowej, pracownika naukowego IA NANU i kierownika „polskiego” wykopu ze strony ukraińskiej. Prace uzupełniające nad opracowaniem fibul i wyrobów metalowych pozyskanych podczas wykopalisk MNW w Olbii.
12-15.12 2017 r. - kierownik projektu przebywał w Kijowie na zaproszenie IA NANU, biorąc udział w I konferencji sprawozdawczej tej instytucji. Na prośbę ukraińskich kolegów dr Alfred Twardecki wygłosił laudację profesora Sergieja Kryżyckiego, wieloletniego kierownika Oddziału archeologii antycznej IA NANU oraz kierownika ukraińskiej ekspedycji w Olbii, w związku z jego odejściem na emeryturę a także prezentację podsumowującą dwa sezony prac wykopaliskowych MNW w Olbii.
19.12.2017 r. - otwarto w MNW wystawę fotografii ilustrujących polskie wykopaliska Olbii w 2017 r. roku.
W grudniu 2017 r. ukazał się drukiem w języku ukraińskim wydany w Kijowie komunikat z polskich wykopalisk w Olbii. (Твардецький А., Буйських А.В., Новиченкова М.В. Польсько-українська місія в Ольвії: перші результати нового дослідницького проекту [Alfred Twardecki, Alla V. Buiskikh, Maria V. Novychenkova, Polish-Ukrainian mission at Olbia: first results of the new research project] w: Північне Причорномор’я за античної доби (на пошану С.Д. Крижицького), Kijów, 2017, ss. 45-52).